دیابت چیست؟
دیابت یا مرض قند؛ بسیاری از ما این واژه را بارها و بارها شنیدهایم اما شاید خیلیهایمان ندانیم که این بیماری چیست و دقیقا چطور بهوجود میآید. در ادامه این مطلب، با این بیماری خاموش بیشتر آشنا میشویم.
دیابت چیست؟
دیابت، به افزایش قند خون گفته میشود که شایعترین بیماری متابولیک انسان است و دو نوع یا تیپ دارد. دیابت نوع 1 که بسیار پرسر و صدا است، با علایمی مانند تکرر ادرار، ضعف و بیحالی و پرنوشی خودش را نشان میدهد و دیابت نوع 2، تقریبا بیسر و صدا میآید و فرد را گرفتار میکند. بهخاطر بیسر و صدا بودن دیابت نوع 2 است که پزشکان به تمام افراد بالای 45 سال توصیه میکنند تا حداقل یک مرتبه آزمایش قند خون بدهند و اگر قند خون آنها، کمتر از 100 بود، آزمایش خود را هر 3 سال یکبار تکرار کنند. در حالت عادی، لوزالمعده برای تنظیم سطح قند خون، هورمونی به نام انسولین ترشح میکند. بیماران مبتلا به دیابت نوع یک با اختلال عملکرد لوزالمعده و عدم ترشح انسولین در بدن مواجه هستند. این در حالی است که معمولا در بدن بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، انسولین ترشح میشود اما مقاومت به انسولین در بدن آنها وجود دارد و بدن چنین افرادی به انسولین ترشحشده پاسخ نمیدهد. با این حساب، این مقاومت باید با مصرف داروهای مختلفی که از سوی پزشک معالج تجویز میشود، از بین برود. با این حال، سطح ترشح انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 هم بهتدریج کاهش پیدا میکند و تحت نظر بودن مداوم بیمار، اهمیت زیادی دارد. عارضه خطرناکی به نام کتواسیدوز دیابتی در افراد مبتلا به دیابت نوع یک که بیماری آنها به موقع تشخیص داده نشود، رخ میدهد و از این رو، تشخیص زودهنگام آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
راه تشخیص دیابت چیست؟
برخی از ما بیماری دیابت را بهخوبی میشناسیم و تعریف آن را هم میدانیم اما نمیدانیم که راه تشخیص ابتلا به این بیماری چیست؟ بهتر است در این مورد بدانید که دیابت نوع 1 که معمولا ارثی است و در سنین پایین اتفاق میافتد، با انجام آزمایشهایی پس از تولد نوزاد، قابل تشخیص است. اگر این بیماری در بدو تولد اتفاق نیفتاده باشد اما کودک شما با بالا رفتن سن دچار علایم ابتلا به دیابت نوع 1 بشود (پرنوشی، تکرر ادرار، ضعف و بیحالی)، باید هرچه سریعتر او را برای انجام تستهای تشخیصی به اولین مرکز درمانی ببرید. تشخیص ابتلا به دیابت نوع 2 در بزرگسالان هم با انجام آزمایشهایی ساده، امکانپذیر خواهد بود. شما باید برای انجام تست قند خون طبیعی، حداقل 8 ساعت ناشتا باشید و سپس به آزمایشگاه مراجعه کنید. اگر قند خون ناشتای شما،100 میلیگرم در دسیلیتر باشد، یعنی مبتلا به دیابت نیستید. این در حالی است که قند خون ناشتای بالاتر از 100، غیر طبیعی است. ضمن اینکه اگر قند خون ناشتای فردی در دو نوبت، بالاتر از 126 میلیگرم در دسیلیتر باشد، یعنی او به دیابت مبتلا است. اگر اندازهگیری تصادفی قند خون فردی در طول روز نشاندهنده قند بیشتر از 200 میلیگرم در او باشد، یعنی وی علامتدار است و احتمال ابتلا به دیابت در این فرد وجود دارد. معمولا از شاخصی به نام هموگلوبین A1C یا Hba1c هم برای تشخیص دیابت کمک گرفته میشود. اگر این شاخص در دو نوبت تکرار، بالای 6.5 درصد باشد هم یعنی اینکه فرد مبتلا به دیابت است. راه تشخیص آخر هم این است که قندی به نام گلوکوز به فرد داده و دو ساعت بعد، قند خون او اندازهگیری میشود. اگر قند خون دو ساعت بعد این فرد بالای 200 باشد، یعنی او مبتلا به دیابت است.
راههای پیشگیری از دیابت
بیماری دیابت، نوعی بیماری متابولیک است که ژنتیک میتواند نقش عمدهای در ابتلا به آن داشته باشد. اما به نظر شما، راهی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری مزمن هم وجود دارد؟ برخی از افراد، پیشدیابتیک هستند و استعداد و زمینه ابتلا به این بیماری را دارند. چنین افرادی میتوانند با کاهش فاکتورهای خطر، شانس ابتلا به دیابت نوع 2 را در خودشان پایین بیاورند. افراد پیشدیابت، دارای قند خون ناشتای 125-100 هستند. سالانه 10 درصد این افراد به سمت ابتلا به دیابت نوع 2 پیش میروند. رژیم غذایی، یکی از این فاکتورهای خطر است که میتوان بهسادگی آن را مدیریت کرد. افراد پیشدیابتیک باید مصرف میوهها و سبزیها را در رژیم غذایی خود افزایش دهند تا فیبر غذایی بیشتری دریافت کنند. این افراد ملزم به کاهش مصرف چربیها و خوراکیهای نشاستهای هم هستند تا شانس ابتلا به دیابت را در خود کم کنند. این افراد اگر تنها 7 درصد از وزن خود را پایین بیاورند، ورزش و فعالیت بدنی مناسب داشته باشند و روزی 30 دقیقه بهمدت 5 روز در هفته، پیادهروی تند بکنند، تاحد چشمگیری از شر ابتلا به دیابت در امان خواهند ماند. گاهی تجویز برخی از داروها برای پیشگیری از دیابتی شدن این افراد هم ضروری است.
شانس ابتلا به دیابت در فرزندان والدین دیابتی
برخی از والدین مبتلا به دیابت نوع 1 یا 2، نگران انتقال بیماری خود به فرزندشان هستند و نمیدانند که آیا احتمال ابتلا برای کودک آنها وجود دارد یا نه. دیابتی بودن پدر یا مادر میتواند در ابتلا به این بیماری در فرزند آنها هم موثر باشد. وی تاکید میکند که احتمال تولد نوزادی با بیماری دیابت در صورت ابتلای والدین او به این بیماری، وجود دارد. بچههایی که پدر یا مادر آنها دیابت دارند اما با دیابت نوع یک به دنیا نمیآیند، ممکن است در آینده دچار چاقی و مقاومت به انسولین شوند و زمینه مناسب برای ابتلای آنها به دیابت نوع 2 به وجود بیاید. اگر خانمی مبتلا به دیابت نوع 1 باشد، شرایط مناسبتری برای نفوذپذیری بیماری و بیمار شدن جنین او بهوجود میآید. یعنی ریسک ابتلا به دیابت نوع 1 در جنینهایی که مادر آنها به این نوع از دیابت مبتلا است، بیشتر از جنینهایی خواهد بود که پدر مبتلا به دیابت نوع 1 دارند. از این رو، روند بارداری و زایمان خانمهای مبتلا به دیابت باید بهشدت تحت کنترل باشد.